Ο Σύλλογος Φιλοπροόδων Άσκρης, σε συνεργασία με το Δήμο Θεσπιών και το Σύλλογο γυναικών Άσκρης, πήρε την πρωτοβουλία για ένα προσκύνημα (σπονδή) στον μεγάλο Ασκραίο ποιητή και τη γενέτειρα του, για να περιτρέξουμε το χώρο που έζησε, για να γνωρίσουμε τη μορφή και το έργο του και για να αποτίσουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής στον παγκόσμιο Έλληνα, ο οποίος με τη «Θεογονία» δίνει το πλαίσιο της θρησκείας – φιλοσοφίας των αρχαίων Ελλήνων, ενώ με το «Έργα και Ημέραι» δίνει απλές συμβουλές για τον καθημερινό βίο οι οποίες αποτελούν την απαρχή πολλών επιστημών και έχουν ευρεία ισχύ και σήμερα. Ταυτόχρονα γίνεται ο ανάδοχος των Ελλήνων αφού αυτός χρησιμοποιεί για πρώτη φορά το όνομα Πανέλληνες.
Πρόθεσή μας είναι να γίνει ευρέως γνωστό το έργο του και οι συμβουλές του να οδηγούν τα βήματά μας τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο βίο.
Με αυτές τις σκέψεις, το Σάββατο 5 Ιουνίου 2010 και ώρα 1800, θα ξεκινήσουμε από το αρχαίο θέατρο της Άσκρης, θα περπατήσουμε το Άλσος των Μουσών και από εκεί, με τα αυτοκίνητα, θα καταλήξουμε στην πλατεία της Άσκρης, όπου εμπρός από την προτομή του Ησιόδου θα αποδοθούν τιμές και θα εκφωνηθεί ο πανηγυρικός λόγος από, συγγραφέα των έργων του, τον Απόστολο Γονιδέλη.
Πρόγραμμα τελετής
18.00-19.15
• Ενημέρωση για την Κοιλάδα των Μουσών
• Ξενάγηση στο θέατρο και στο Ιερό των Μουσών
• Κίνηση για το χωριό
19.30-21.00
• Χαιρετισμοί
• Πανηγυρικός λόγος
• Κατάθεση στεφάνου στην προτομή του Ησιόδου
• Πέρας τελετής
Την παρουσίαση του προγράμματος στην πλατεία έκανε η αντιπρόεδρος του Συλλόγου, κα Χαρά Νικολοπούλου Μπαμπούλα:
Αιδεσιμώτατοι
Κύριοι Δήμαρχοι
Κυρία εκπρόσωπε του Νομάρχη
Αγαπητοί προσκεκλημένοι
Κυρίες και κύριοι
Κατά την πρώτη πανηγυρική γενική συνέλευση του Συλλόγου, το Διοικητικό Συμβούλιο δεσμεύτηκε για την απότιση φόρου τιμής στον μεγάλο Ασκραίο ποιητή.
• Πριν λίγο, περπατήσαμε τον χώρο που περπατούσε και ο Ησίοδος, είδαμε την περιοχή που τον ενέπνευσαν οι Μούσες και γνωρίσαμε τη θέση όπου ήταν το ιερατείο των Μουσών, οι πραγματικές πηγές του έργου του.
• Διασχίσαμε την Κοιλάδα των Μουσών και την είδαμε όπως την έβλεπαν και οι προγονοί μας, αφού καμία ανθρώπινη παρέμβαση δεν την αλλοίωσε.
• Και τώρα βρισκόμαστε στην πλατεία της Άσκρης, μπροστά από την προτομή του Ησιόδου.
------------------------------------------------------
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κύριος ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ Ο Β', μας απέστειλε την ακόλουθη επιστολή:
Με ιδιαίτερη χαρά έλαβον τήν τιμητικήν διά τήν ταπεινότητά μου πρόσκλησίν σας προκειμένου νά παραστώ στις εκδηλώσεις γιά τόν άρχαίο μεγάλο ποιητή Ησίοδο, ό όποίος έγραψε τά υπέροχα αθάνατα έργα «Θεογονία» και «Έργα και Ήμέραι», πού θά λάβουν χώραν στην Άσκρη στις 5 Ιουνίου τρέχοντος έτους. και θερμά σας ευχαριστώ.
Λυπούμαι, αλλά δέν δύναμαι νά είμαι κοντά σας ένεκεν τών ήδη ανειλημμένων υποχρεώσεών μου.
Εύχομαι άριστη επιτυχία στην ωραία αυτή πρωτοβουλία σας, πνευματικήν εύφροσύνην και κάθε ευλογία τού Πανάγαθου Θεού στή ζωή και τά έργα σας.
Παρακαλείται ο Δήμαρχος Θεσπιών, κύριος Πελώνης Χρήστος, όπως απευθύνει χαιρετισμό.
------------------------------------------------------
Η κυρία Μαρία Γρεβενιώτη του Αριστοτέλους, κατάγεται από την Άσκρη, είναι καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και βρίσκεται εδώ με τον σύζυγό της καθηγητή κο Μπαμπατζιμόπουλο. Η κυρία Γρεβενιώτη έχει υποσχεθεί ότι θα έλθει στο χωριό για να μας ενημερώσει πάνω σε ενδιαφέροντα τους Ασκραίους θέματα της επιστήμης της. Η κυρία καθηγήτρια, παρακαλείται όπως απευθύνει χαιρετισμό.
------------------------------------------------------
Ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, κύριος Νικόλαος Εμμανουήλ, έχει επισκεφθεί την Άσκρη και έχει ανέβει στον Πύργο, στον Κερησσό και στην Ιπποκρήνη. Ο κύριος Εμμανουήλ μας έστειλε οδηγίες για την καταπολέμηση του αγριόχορτου στους αμπελώνες της Άσκρης και έχει υποσχεθεί ότι θα έλθει στο χωριό για να μας ενημερώσει σε ενδιαφέροντα τους Ασκραίους θέματα της επιστήμης του.
Παρακαλείται ο κύριος καθηγητής, όπως απευθύνει χαιρετισμό, εκ μέρους των φίλων της Άσκρης.
------------------------------------------------------
Ο ναύαρχος και επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, κύριος Χρήστος Λυμπέρης, πρωτοστατεί στην προσπάθεια για ανάδειξη της Άσκρης. Ο κύριος ναύαρχος, παρακαλείται όπως απευθύνει χαιρετισμό.
------------------------------------------------------
Τον πανηγυρικό της ημέρας θα εκφωνήσει ο συγγραφέας κύριος Απόστολος Γονιδέλης. Ο ομιλητής κατάγεται από τη Μυτιλήνη και ήταν πρώην τραπεζικός υπάλληλος. Είναι βαθύς λάτρης του Ησιόδου, του οποίου και έχει εκδόσει τα έργα.
Παρακαλείται ο κύριος Γονιδέλης, όπως ανέλθει στο βήμα.
------------------------------------------------------
Ευχαριστούμε τον κύριο Γονιδέλη για τη γλαφυρή του ομιλία.
Άς ακούσουμε κάποια αποσπάσματα από τα έργα του Ησιόδου.
Για τις συναναστροφές
• Προσπέρασε το γυφταριό, προσπέρασε και τη συντροφιά στη λιακάδα, στις μέρες του χειμώνα.
• Να καλείς σε τραπέζι αυτόν που σ’ αγαπά και να αφήνεις κατά μέρος τον εχθρό σου. Και εκείνον προ πάντων να καλείς που κάθεται το πιο κοντά σου. Γιατί αν πέσει καμία ανάγκη στον τόπο οι γείτονες γυμνοί θα τρέξουνε ενώ οι δικοί σου θα μείνουν πρώτα να ντυθούν. Και τόση συμφορά είναι ο κακός ο γείτονας όσο ο καλός μεγάλος είναι θησαυρός. Έλαχε μια μεγάλη τύχη αυτός που έλαχε ένα καλό γείτονα. Το βόδι δεν θα σου χαθεί αν γείτονα καλό έχεις. Μέτρα καλά πόσο δανείζεσαι από τον γείτονα και τόσο να του δίνεις πίσω, με το ίδιο μέτρο, και περισσότερο αν μπορείς, έτσι, που αν ξανάρθεις στην ανάγκη να μπορείς να υπολογίζεις στην βοήθειά του.
Για τους δικαστές
Ότι τους πας το καταπίνουν και που είναι πάντοτε έτοιμοι με τέτοια δικαιοσύνη να δικάσουν. Ανόητοι και δεν το νιώθουνε πόσο περισσότερο απ’ το ολόκληρο αξίζει το μισό, μήτε τι γλύκα κρύβεται μέσα στον ασφόδελο και στη μολόχα.
Για την παρακμή του ανθρώπινου γένους.
Και στους γονιούς τους, μόλις θα γεράσουνε, κανένα σέβας δεν θα δείχνουν οι άν-θρωποι και θα τους βρίζουν φαφλατίζοντας αδιάντροπα λόγια, ώ οι κακόμοιροι μη βάζοντας στο νου τους την οργή του θείου.
Για το γάμο
Οδήγησε στη κατάλληλη ηλικία γυναίκα στο σπίτι σου, ουτ’ όντας πολύ λιγότερο από τα τριάντα σου χρόνια, μήτε βάζοντας επάνω και πάρα πολλά, αυτή είναι η πιο κατάλληλη εποχή για τον γάμο. Για τη γυναίκα αρκούνε τέσσερα χρόνια για την ήβη και στον πέμπτο ας παντρεύεται.
Για την υγεία
Ο Ησίοδος πίστευε ότι μέσα από μια συνεργασία μοιραία, του Διός και της Παν-δώρας οι αρρώστιες ανεξέλεγκτες και ανερμήνευτες με έναν βουβό, ύπουλο τρόπο εμφανίζονται στη ζωή των ανθρώπων).
Για το πότισμα
Και από νερό όλο να γεμίσει το βαθούλωμα στη γη που κάνει του βοδιού το νύχι, αλλά να μη σου ξεχειλίσει.
Για τα λιαστά σταφύλια
Τότε καιρός να τρυγήσεις όλα τα σταφύλια, Πέρση, και στο σπίτι να τα φέρεις. Άπλωσέ τα στον ήλιο δέκα μερόνυχτα, μάζεψε τα πέντε στη σκιά και στο έκτο επάνω άδειασε στα αγγεία σου τα δώρα του πολύχαρου Διονύσου.
Για τον οίνο
Μα τότε πια είθε να έχεις τη σκιά του βράχου και βίβλινο κρασί, … Να πίνεις … φλογερό κρασί στον ίσκιο καθισμένος, … να χύνεις πρώτα τρία μέρη το νερό, ενώ το τέταρτο κρασί να ρίχνεις.
Για την Άσκρη
Χείμα κακή, θέρει αργαλέη, ουδέ ποτ’ εσθλή.
(Κακή το χειμώνα, το θέρος ανυπόφορη, ποτέ καλή)
Για την εργασία
Έργον δ’ ουδέν όνειδος, αεργίη δε τα’ όνειδος
(Καμιά δουλειά δεν είναι ντροπή, ντροπή είναι η αργία).
Για τους άρχοντες
Οφρ’ αποτείση δήμος ατασθαλίας βασιλέων
(Για να πληρώσει ο λαός τα κρίματα των βασιλιάδων του)
Για το Ησιόδειο άροτρο
Δύο ετοίμασε άροτρα, στο σπίτι φτιάχνοντας τα, ένα μονοκόμματο και ένα από πολλά κομμάτια, γιατί καλύτερα πολύ είναι έτσι: αν σπάσεις το 'να, το άλλο μπορείς στα βόδια να το βάλλεις. Σταβάρια που λιγότερο τα τρώνε τα σκουλήκια από δάφνη είναι και φτελιά, από βελανιδιά το αλετροπόδι και το γονάτι από δρυ.
------------------------------------------------------
Μπροστά σας βλέπετε ένα δουλεμένο Ησιόδειο άροτρο, το οποίο διατέθηκε ευγενώς από τον συλλέκτη κύριο Σταμάτη Σίνη, τον οποίον και ευχαριστούμε.
Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο μας έδωσε τα στοιχεία και ο Παναγιώτης Χολιασμένος άρχισε την κατασκευή ενός αντιγράφου, το οποίο θα μας παρουσιάσει ο κύριος Αθανάσιος Λεπενιώτης, ένας από τους γεροντότερους του χωριού.
------------------------------------------------------
Ο Ησίοδος ήταν ένα πρόσωπο διάσημο και σεβαστό σε όλο τον κόσμο• αυτό αποδεικνύεται με πολλούς τρόπους, ένας από τους οποίους είναι τα διάφορα ποιήματα που έχουν γραφεί μέσα σε μια πολύ μεγάλη χρονική περίοδο (7ος αιώνας π.Χ. μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ.), όπως:
Ελληνικής Ανθολογίας
Ελλάδος ευρυχόρου στέφανον και κόσμον αοιδής
Ασκραίον γενεήν Ησίοδον κατέχω.
Θεωρώ τον Ησίοδο που καταγόταν από την Άσκρη
στεφάνι της Ελλάδας και στολίδι της ποίησης.
Μνασάλκα
Άσκρη μεν πατρίς πολυλήιος, αλλά θανόντος
Οστέα πληξίππων γή Μινυών κατέχει
Ησιόδου, του πλείστον εν ανθρώποις κλέος εστίν
Ανδρών κρινομένων εν βασάνω σοφίης.
Πατρίδα του υπήρξε η Άσκρη, αλλά μετά τον θάνατο του
τα οστά του Ησιόδου φιλοξενεί η γη των φιλίππων Μινυών
που η δόξα του είναι μεγάλη ανάμεσα στους ανθρώπους,
κυρίως ανάμεσα σε εκείνους που δια¬κρίνονται για τη σοφία τους.
Ο Λατίνος Προπέρτιος
nondum etiam Ascraeos norunt mea carmina fontis,
sed modo Permessi flumine lavit Amor.
Δεν γνώρισαν ακόμη τα τραγούδια μου τις πηγές της Άσκρης,
αλλά μόνο στον Περμησσό ποταμό τα έλουσε ο Έρως,
και αλλού
hie me tarn gracilis vetuit contemnere Musas,
iussit et Ascraeum sic habitare nemus
Αυτός (ο Έρως) μου απαγόρευσε να περιφρονήσω τις αβρές Μούσες
και με διέταξε έτσι να κατοικήσω το Ασκραίο άλσος.
------------------------------------------------------
Κατάθεση στεφάνου. Το στεφάνι, φτιαγμένο από δάφνες του «όλμιου ζαθέϊο», δηλαδή του θεϊκού Ολμειού, θα καταθέσει ο ιερέας και εκπαιδευτικός πατήρ Αθανάσιος Αθανασίου.
------------------------------------------------------
Παρακαλώ σηκωθείτε για να κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή.
------------------------------------------------------
Αιδεσιμότατοι, κυρίες και κύριοι
• Ο Σύλλογος Φιλοπροόδων Άσκρης, σε συνεργασία με το δήμο Θεσπιών και το Σύλλογο Γυναικών, έχει προγραμματίσει και άλλες εκδηλώσεις στην Κοιλάδα των Μουσών. Σας προσκαλούμε από τώρα, ως φίλους της Άσκρης.
• Ευχαριστούμε τον Δήμαρχο Αλιάρτου κο Βίτση για τη διάθεση του λεωφορείου καθώς και για την εδώ παρουσία του.
• Μαζί μας σήμερα εκτός των πανεπιστημιακών δασκάλων ήταν ο πρόεδρος της αεροπορικής ακαδημίας πτέραρχος κος Νόκας, ο πρόεδρος της Εταιρείας Βοιωτικών Μελετών κος Κόλλιας και ο πρόεδρος του Μορφωτικού Συλλόγου Λιβαδειάς κος Κωσταγιάννης. Τους ευχαριστούμε για το επίπεδο της εκδήλωσης.
• Ευχαριστούμε το Δήμο Θεσπιών και ιδιαίτερα τον Δήμαρχο κο Χρήστο Πελώνη για την αρωγή σε όλα τα επίπεδα.
• Ευχαριστούμε το Σύλλογο Γυναικών Άσκρης για την κινητοποίηση των συλ-λόγων, την ωραιότατη δεξίωση με τις πίτες, την καθολική συμμετοχή, τη συνδρομή στην οργάνωση του χώρου και κυρίως στην ιδέα να πλαισιωθεί η προτομή από εννέα μούσες.
• Ευχαριστούμε τον Βαγγέλη Καπνογιάννη για τη διάθεση εγκατάσταση και αρίστη απόδοση των ηχητικών μηχανημάτων.
• Ευχαριστούμε τον Μπάμπη Τακμάκη και τον Νίκο Γ. Χρήστου για τη εξασφάλιση των υλικών και την κατασκευή της γέφυρας.
• Ευχαριστούμε τα εννέα πανέμορφα κορίτσια, την Εύη, την Βάσια, την Μαργαρίτα, την Ίριδα, την Χρύσα την που πλαισίωσαν την προτομή και ομόρφυναν την εκδήλωση παρά το κρύο που επικρατούσε. Ευχόμεθα όπως οι χάρες των Μουσών που υποδύθηκαν τις ακολουθούν σε κάθε τους βήμα.
• Ευχαριστούμε τη Βάσια και την Χρύσα για την ενημέρωση στον αρχαιολογικό χώρο.
• Ευχαριστούμε την Μαργαρίτα και την Ίριδα για τις υπέροχες απαγγελίες, ακόμη και αρχαίων ελληνικών και λατινικών.
• Θέλουμε να κλείσουμε την αναφορά μας στους συντελεστές της εκδήλωσης, με εκείνα τα μέλη του Συλλόγου που άφηναν τις δουλειές τους για να εξωραΐσουν τον αρχαιολογικό χώρο και να τον καταστήσουν ευχάριστο τόπο περιπάτου. Σε αυτούς ανήκουν τα όποια συγχαρητήρια.
Η προγραμματισμένη ξενάγηση σε επισκέψιμα οινοποιεία της Άσκρης δεν θα γίνει λόγω ελλείψεως χρόνου.
Εδώ ολοκληρώθηκε η τελετή.
Σας ευχαριστούμε για την τιμή που μας κάνατε
------------------------------------------------------
Επακολούθησε δείπνο για τους προσκεκλημένους στην ταβέρνα του Χάρη.
Το πρώτο μέρος των εκδηλώσεων έγινε στον αρχαιολογικό χώρο, όπως και κατά τη Δευτέρα της Διακαινησίμου, με τις ακόλουθες διαφοροποιήσεις.
• Ο καθηγητής κος Αναστάσιος Τζανίμης, μίλησε απρογραμμάτιστα για τις ανασκαφές στην Κοιλάδα των Μουσών.
• Η Γεωργία Ρουσέτη απάγγειλε ποίημα για τον Ελικώνα από την ανέκδοτη συλλογή του Σωτήρη Τζανίμη.
• Ο ναύαρχος κος Καταγάς ομίλησε για το ποιητικό έργο του Ησιόδου και απάγγειλε στίχους ποιημάτων του για τον Ησίοδο.
• Η δεξίωση στη γέφυρα παρατέθηκε αποκλειστικά με πίτες και κρασί.
Η καταρρακτώδης βροχή που προηγήθηκε ματαίωσε την άφιξη πολλών προσκεκλημένων. Εκτιμάται ότι ο αριθμός τους μειώθηκε στο ⅓.
Παρατίθεται η ομιλία του κυρίου Ἀποστόλου Γονιδέλλη
Ἄσκρη 5-6-2010
Κυρίες καὶ κύριοι, ἀγαπητοὶ φίλοι,
εἶναι ἀνέκφραστη ἡ χαρὰ καὶ ἡ συγκίνησή μου καθὼς βρίσκομαι σήμερα ἐδῶ γιὰ νὰ τιμήσουμε ὅλοι μαζὶ τὸν μεγάλο πρόγονό σας καὶ πρόγονό μας, τὸν Μέγα Μύστη καὶ Θεολόγο, τὸν πρωτοφιλόσοφο τῶν Ἑλλήνων καὶ ὁλο-κλήρου τοῦ κόσμου, τὸν Ἡσί¬οδο.
Δὲν ξέρω τὶ γνωρίζετε γιὰ μένα, γι᾿ αὐτὸ πρέπει νὰ σᾶς πῶ ὅτι ἀσχο-λοῦ¬μαι σχεδὸν ἀποκλει¬στι¬κὰ μὲ τὸν Ἡσί¬οδο καὶ τὸ Ἑλληνι¬κὸ Κοσμογο¬νικὸ καὶ Θεο¬γονι¬κὸ Σύστημα, ἐδῶ καὶ 20 χρόνια περίπου. Ἔχω ἐκδώσει μέχρι στιγμῆς 10 βιβλία μὲ τὸν γενικὸ τίτλο «Ἡ Γένεση κατὰ τοὺς Ἀρχαίους Ἕλληνες» καὶ 3 βιβλία ἀπὸ τὸν κύκλο «Ἡσίοδος» στὰ ὁποῖα περιλαμβάνονται ὅλα τὰ ἔργα του σὲ πλήρη ἀνάπτυξι. Ἔτσι γιὰ νὰ μὴν ἀναρω¬τιέ¬σται!
Θὰ πρέπει νὰ αἰσθάνεσθε πολὺ τυχεροὶ καὶ προνομιοῦχοι ποὺ κατοι-κεῖτε σ᾿ αὐτὸν τὸν εὐλογημένο τόπο, ὅπου οἱ Ἑλικωνιάδες Μοῦσες ἔστη-ναν τοὺς μαγευτικούς τους χορούς, καὶ ἔστελ¬ναν εὐεργετικὲς δονήσεις στοὺς κατοίκους, στὰ φυτά, στὰ ζῶα, στὰ βουνὰ καὶ στὶς πεδιάδες. Κατὰ ἕναν τρόπο σᾶς ζηλεύω γιὰ τὸ προνόμιο αὐτό. Καὶ μὴν νομίζετε ὅτι ἡ δύναμις αὐτῶν τῶν δονήσεων ἔχει χαθεῖ. Ὑπάρχει ἀκόμη καὶ περιμένει ἀπὸ ὅλους σας νὰ τὶς νοιώσετε καὶ ἐσεῖς, ὅπως εἶμαι σίγουρος ὅτι τὶς νοιώθουν καθημερινὰ κάποιοι ἀπὸ ἐσᾶς, ὅπως π.χ .ὁ φίλος κος Γιάννης Πέππας μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα μέλη τοῦ Συλλόγου τῶν Φιλοπροόδων τῆς Ἄσκρης, ἀλλὰ καὶ ἄλλους κατοίκους.
Διότι ὁ Ἑλικῶνας ἦταν καὶ εἶναι τὸ ὅρος τῶν Μουσῶν τὶς ὁποῖες λά-τρευαν οἱ κάτοικοι τῶν γύρω πόλεων, οἱ Ἀσκραῖοι, οἱ Ὀρχομένιοι, οἱ Κο-ρωνεῖς καὶ οἱ Θεσπιεῖς, σχηματίζοντας ἕνα ἡμικύκλιο λα¬τρείας γύρω ἀπὸ τοὺς Δελφούς. Ἦταν καὶ εἶναι ἕνας τόπος μαγευτικὸς ὅπου μπορεῖ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἀνακα¬λύψη καὶ νὰ περπατήση καινούργια πνευματικὰ μονοπάτια. Τὰ ἐνερ¬γιακὰ πεδία τῆς περιοχῆς παραμένουν ζωντανὰ καὶ περιμένουν νέους Ἡσι¬όδους γιὰ νὰ τὰ ἀνακαλύψουν.
Ἐγώ, λόγω καταγωγῆς, εἶμαι ἀπὸ τὴν Λέσβο, λέω ὅτι πνευματική μου γιαγιά εἶναι ἡ Σαπφώ, ἡ μεγαλύτερη ποιήτρια ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ἀλλὰ ὡς Αἰολεὺς καὶ κατὰ τὸ ἥμισυ Μικρασιάτης, λέω ὅτι πνευματικός μου παποὺς εἶναι ὁ Ἡσίοδος, αὐτὸς ποὺ ἄλλαξε τὴν ζωή μου, ὅταν ἄρχισα νὰ τὸν μελε-τῶ σὲ βάθος. Ἡ στενή μας σχέσις ἄρχισε πρὶν 20 χρόνια περίπου, καὶ ἀπὸ τότε αὐτὸς καθο¬δηγεῖ τὴν σκέψι μου, τὶς πράξεις μου καὶ τὴν ζωή μου. Διότι στὰ κείμενά του βρῆκα ὅ,τι χρειάζεται ἕνας ἄνθρωπος γιὰ νὰ γίνη πραγμα¬τικὸς ἄνθρωπος, νὰ γίνη φιλάνθρωπος καὶ ἀκόμη ὑπε¬ράν¬θρω-πος!
Χαίρομαι ἀφάνταστα διότι αὐτὸ ποὺ ὀνειρευόμουν γιὰ τὸν Ἡσίοδο, νὰ γίνη δηλαδὴ γνωστὸς πάλι στοὺς Ἕλληνες καὶ στὸν κόσμο, ἀρχίζει νὰ παίρ-νει σᾶρκα καὶ ὁστᾶ. Ἐλπίζω καὶ εὔχομαι οἱ ἑορτασμοὶ αὐτοὶ νὰ καθιερω-θοῦν, νὰ τοὺς ἀγκαλιάσετε ζεστὰ καὶ νὰ τοὺς κάνετε κομμάτι τῆς ζωῆς τῆς Ἄσκρης. Ἔχετε μόνον νὰ κερδίζετε καὶ τίποτα νὰ χάσετε διότι ὁ Ἡσίοδος ἐκπέμπει ἕνα ἄσβεστο πνευ¬μα¬τικὸ φῶς ποὺ περιμένει νὰ φωτίση τὸν κόσμο γιὰ νὰ ἐπιστρέ¬ψουν πάλι οἱ ἄνθρωποι στὸν δρόμο τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἀρε-τῆς, τῆς ἐργα¬σίας καὶ τῆς εὐτυχίας. Πρέπει νὰ τὸ ἐκλάβετε ὡς χρέος σας, καθὼς ἐσεῖς εἶσθε οἱ προνο¬μιοῦχοι κληρονόμοι αὐτοῦ τοῦ πνευ¬ματικοῦ φω-τὸς καὶ ἐσεῖς ἔχετε τὴν εὐτυχία νὰ κατοικεῖται σ᾿ αὐτὸν τὸν ἐκλεκτὸ τόπο.
Στὴν Γαλλία, πρὶν πολλὰ χρόνια, σὲ μία πόλη κοντὰ στὸ Παρίσι, εἶχαν ἀνακαλύψει ἕναν μεγάλιθο, ξέρετε αὐτὰ τὰ μενίρ ὅπως τὰ ὀνομάζουν, καὶ ποὺ τὰ κουβαλάει ὁ Ἀστερίξ. Λοιπὸν ξέρετε τὶ ἔκαναν οἱ Γάλλοι. Μὲ κέντρο τὸν μεγάλιθο, μιὰ πέτρα δηλαδή, δημιούργησαν ἕνα ἀπέραντο, ἀρχαιολο-γικό, ὑποτίθεται, πάρκο τὸ ὁποῖο ἐπισκέ¬πτο¬νται χιλιάδες Γάλλοι, ἀλλὰ καὶ ξένοι κι ἔτσι μὲ τὰ ἔσοδα ποὺ ἔχουν, ἀξιοποίησαν ὅλη τὴν περιοχή. Ἐσεῖς ἐδῶ ποὺ ἔχετε τὸν Ἡσίοδο καὶ τὴν Κοιλάδα τῶν Μουσῶν, φαντασθεῖτε τὶ μπορεῖτε νὰ κάνετε.
Κυρίες καὶ Κύριοι,
Πρὶν 3.000 χρόνια περίπου τουλάχιστον, σ᾿ αὐτὸν ἐδῶ τὸν τόπο ἔζησε καὶ δίδαξε ὁ Ἡσίοδος. Ὁ ἴδιος μᾶς λέει ὅτι ὁ πατέρας του ἦταν ἀπ᾿ τὴν Αἰολικὴ Κύμη καὶ ὅτι ἦλθε ἐδῶ ὡς οἰκονομικὸς μετανάστης. Δὲν γνωρίζουμε πάντως ἂν ὁ ποιητὴς γεννήθηκε ἐδῶ ἢ στὴν Κύμη. Τὸ σίγουρο ὅμως εἶναι ὅτι στὴν Ἄσκρη πέρασε ὅλη του τὴν ζωή.
Ἀλλὰ μᾶς κάνει ἐντύπωσι γιατὶ ὁ πατέρας του διάλεξε τὴν Ἄσκρη καὶ δὲν πῆγε σὲ μία μεγάλη καὶ οἰκονομικὰ εὔρωστη πόλι, ἀφοῦ ὅπως εἴπαμε οἱ λόγοι ποὺ τὸν ἔκαναν νὰ μεταναστεύσει ἦταν οἰκονομικοί. Προσωπικὰ πι-στεύω ὅτι ἡ μετάβασις τοῦ Ἡσι¬όδου ἐδῶ, κοντὰ στὰ ἱερὰ τοῦ Ἑλικῶνος δὲν ἦταν τυχαῖα. Πρέπει νὰ ξέρετε ὅτι ὁ Ἑλικὼν καὶ ἡ Βοιωτία, γενικώτερα, ἦταν τὸ «ἀρ¬χεῖο», ἡ «βιβλιοθήκη» ἢ τὸ «Βατικανό, θὰ λέγαμε, τῶν Ἑλληνικῶν θρησκευτι¬κῶν παραδό¬σεων. Γι᾿ αὐτὸ ὁ Σενέκας ἔλεγε ὅτι «Ἀθῆναι μὲν ἐν λό¬γοις διάσημοι, Σπάρτη δὲ ἐν ὅπλοις, Θῆβαι δὲ ἐν ἱεροῖς». Διότι στὶς Θῆβες καὶ στὶς γύρω περιοχές, οἱ θρησκευτικὲς παραδόσεις ἐρχόντουσαν ἀπὸ πάρα, μὰ πάρα πολὺ παλιά.
Στὴν Βοιωτία, παρ᾿ ὅλες τὶς καταστροφές, τὶς γεωλογικὲς ἀλλαγὲς καὶ τὶς πλη¬θυσμιακὲς μετακινήσεις, οἱ πανάρχαιες λατρεῖες, τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθι-μα καὶ οἱ συμ¬βολικὲς λατρευτ¬ικὲς τελετὲς παρέμεναν ζωντανὲς μέσα στὰ ἄδυτα τῶν ναῶν, ὅπου μόνον ἄξιοι μυημένοι εἶχαν πρόσβασι. Ἕνας ἀπ᾿ αὐτοὺς ἦταν καὶ ὁ Ἡσίοδος στὸν ὁποῖον δόθηκε ἐντολὴ ἀπ᾿ τὸ ἱερατεῖο νὰ δώσει στοὺς Ἕλληνες τὸν φιλοσοφικὸ θησαυρό, τὶς ἀλήθειες δηλαδὴ ποὺ ἔκρυβαν ἐπι¬μελῶς καὶ τὶς καθοδηγήσεις ποὺ χρειαζόντουσαν. Διότι ὅταν δόθηκε αὐτὴ ἡ ἐντολὴ ὑπῆρχε μεγάλη ἀνάγκη, καθὼς ὁ Ἑλληνι¬σμὸς βρισκόταν σὲ παρακμὴ ὅπως φαίνεται καὶ ἀπ᾿ τὰ ἔργα τοῦ Ἡσι¬ό¬δυο καὶ ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει καὶ σήμερα. Νὰ λοιπὸν γιατὶ πιστεύω ὅτι δὲν ἦρθε τυχαῖα ἐδῶ ὁ μεγάλος μύστης καὶ θεολόγος, ὁ μεγάλος ποιητής, ὁ μεγάλος φιλόσοφος.
Καὶ μὴν σᾶς ξαφνιάζει ποὺ τὸν ἀποκαλῶ φιλόσοφο διότι μέσα στὰ ἔργα του φιλοσοφεῖ καὶ πάνω στὶς δικές του θέσεις, στὰ δικά του πρῶτα ἐρω-τήματα καὶ στὶς δικές του πρῶτες ἀπο¬κα¬λύψεις, ἔχουν στη¬ριχθεῖ οἱ προσω-κρατικοὶ καὶ μετασωκρατικοὶ φιλόσοφοι. Αὐτὸς εἶναι ὁ πρῶτος φιλόσοφος σὲ ὅλον τὸν κόσμο καθώς, ὅπως ξέρετε, ἡ φιλοσοφία ἐμφα¬νίσθηκε στὴν Ἑλλά-δα, καὶ ἐκτὸς Ἑλλά¬δος ὅταν μπολιάστηκε ἡ Εὐρώπη ἀπ᾿ τὴν Ἀναγέν¬νηση καὶ μετά.
Διότι ὁ Ἡσίοδος διετύπωσε ἀρχέγονες φιλοσοφικὲς θέσεις οἱ ὁποῖες ἀπετέλεσαν τοὺς ὁδοδεῖκτες γιὰ τὴν μετέπειτα πορεία τῶν φιλοσοφικῶν ἀναζητήσεων τῶν Ἑλλήνων καὶ ὅλου τοῦ κόσμου. Δὲν ἀρκέ¬στηκε στὸ νὰ ἐκθέσει τὰ θέματά του, ἀλλὰ παίρνει θέσι, συμβουλεύει καὶ καθο¬δη¬γεῖ.
Ἀναμφισβήτητα, εἶναι ὁ πρῶτος φιλόσοφος στὸν Ἑλληνι¬κὸ καὶ εὐρύ¬τερο Εὐρωπαϊκὸ καὶ παγκόσμιο χῶρο καὶ ἴσως θὰ ἔπρε¬πε νὰ ὀνομα¬σθῆ πατέρας τῆς Φιλο¬σοφίας. Σὲ ἐπο¬χὲς ὅπου ὁ ἰδε¬αλι¬σμὸς καὶ ὁ ἀνθρωπισμὸς ἦταν ἄγνωστες ἔννοιες στὴν ἀνθ¬ρω¬πό¬τητα ὁ Ἡσί¬οδος ἔδειξε ὅτι χρειάζεται καθη-μερινὸς ἀγῶνας καὶ ἄσκησι γιὰ νὰ εἶναι κανεὶς ἄνθρωπος καὶ Ἕλ¬ληνας. Νὰ γιατὶ ἐγὼ πιστεύω ὅτι ἡ μελέτη τοῦ Ἡσιόδου εἶναι ἐπι¬βεβλη¬μένη καὶ ἀπα-ραίτητη ἐὰν θέλουμε νὰ ξαναζήσουμε τὸ μεγαλεῖο τῆς ἀρχαι¬ό¬τη¬τος καὶ νὰ βγοῦμε ἀπ᾿ τὴν μιζέρια ποὺ μᾶς κατατρέχει.
Δὲν θὰ σᾶς δώσω σήμερα τὴν βιογραφία τοῦ Ἡσιόδου. Αὐτὰ μπορεῖτε νὰ τὰ βρεῖτε σὲ μεγάλη ἔκτασι στὰ βιβλία μου ἢ ἀλλοῦ. Θὰ προσπαθήσω ὅμως νὰ τονίσω ἄλλες πλευρές του καὶ ὁρισμένα ἀπ᾿ τὰ λόγια του γιὰ νὰ θυμηθοῦμε ποιὸς ἦταν ὁ ἴδιος καὶ ποιὸ τὸ ἔργο του.
Ὁ ἴδιος μᾶς λέει ὅτι καθὼς ἔβοσκε τὰ πρόβατά του τὸν ἐπε¬σκέφθηκαν οἱ Ἑλικωνιάδες Μοῦσες καὶ τοῦ «ἐνέπνευσαν ἀοι¬δήν», τοῦ ἐνέπνευσαν ἕνα τραγούδι δηλαδή. Θέλω ὅμως νὰ σᾶς πῶ ὅτι ἡ «μόδα» τῆς ἐποχῆς, ἀλλὰ καὶ πρὶν ἀπὸ τὸν Ἡσίοδο, ἦταν οἱ ποι¬ητὲς νὰ βρίσκουν μία αἰτία, κατὰ κάποιον τρόπο, ποὺ τοὺς ἔκανε νὰ γράψουν τὰ ποιήματά τους. Ἔτσι καὶ ὁ Ἡσίοδος χρησιμο¬ποιεῖ τὶς Μοῦσες γιὰ τὴν «Θεογονία», ἀλλὰ καὶ τὸν ἀδελφό του Πέρση γιὰ τὰ «Ἔργα καὶ Ἡμέρες», καθὼς ὅπως λέει ἀπευθύνει σ᾿ αὐτὸν τὸ ἔπος γιὰ νὰ τὸν νουθετήσει.
Πρέπει δὲ νὰ σᾶς πῶ ὅτι Ἡσίοδος σημαίνει αὐτὸν ποὺ βαδίζει τὸν ἴσιο καὶ τὸν εὐτυχισμένο δρόμο ἢ αὐτὸν ποὺ ἔχει ζήσει σύμφωνα μὲ τὸν θεῖο νό-μο, ἐνῶ Πέρσης ποὺ ἦταν τὸ ὄνομα τοῦ ἀδελφοῦ του, (ἀπὸ τὸ ρ. πέρθω), ση-μαίνει τὸν ἅρπαγα, τὸν ἐκ¬πορ¬θη¬τή, τὸν καταστροφέα. Εἶμαι σίγουρος ὅτι οἱ ὀνομασίες δὲν εἶναι τυχαῖες. Διότι ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι ὁ Πέρσης, ἀφοῦ κα-τασπατάλησε τὴν πατρικὴ περιουσία καὶ ἅρπαξε τὶς περιουσίες καὶ ἄλλων ἐξαγοράζοντας τοὺς δικαστές, τὰ ἔχασε ὅλα, ὅπως συμβαίνει πάντοτε, καὶ κατέφυγε στὸν συνετὸ Ἡσίοδο γιὰ βοήθεια.
Ἂν ζοῦσε στὴν ἐποχή μας ὁ Ἡσίοδος σίγουρα θὰ εἶχε ἀνακη¬ρυχθεῖ σὲ Ἅγιο, διότι ἦταν ἕνας φλογερὸς ὑποστηρικτὴς τῆς ἠθι¬κῆς, τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἐργασίας καὶ τῆς ἀρετῆς. Εἶναι ὁ πρῶ¬τος ποὺ σύστησε τὴν πρωϊνὴ καὶ βραδυνὴ προσευχή, πρὶν ξεκινήσει ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὴν ἐργασία του καὶ ὅταν πάει γιὰ νὰ κοι¬μηθεῖ. Καὶ ὅπως ἔλεγε τίποτα δὲν μπορεῖ νὰ κάνει ὁ ἄνθρωπος ἂν δὲν ἔχει τὴν εὔνοια τῶν θεῶν.
Θὰ ἀνακηρυσσόταν δὲ ἅγιος διότι ὅταν μετὰ τὸν θάνατό του καταστρά-φηκε ἡ Ἄσκρη ἀπὸ τοὺς Θεσπιεῖς, οἱ κάτοικοι κατέφυγαν στὸν Ὀρχο¬μενό, ὅπου μετέφεραν καὶ τὰ ὀστᾶ του ὕστε¬ρα ἀπὸ ἕνα χρησμὸ τοῦ μαντείου τῶν Δελφῶν ποὺ τοὺς ἔλεγε ὅτι μία κουρούνα θὰ τοὺς καθοδηγοῦσε νὰ τὰ βροῦν.
Ἡ μεταφορὰ τῶν ὀστῶν τοῦ ποιητῆ στὸν Ὀρχομε¬νό ἦταν, κατὰ τὸν χρη-σμό, καὶ ἡ μοναδικὴ σωτηρία τῶν κατοίκων ἀπὸ κάποια ἐπιδημία. Ἄρα λοιπὸν τὰ ὁστᾶ τοὺ Ἡσιόδου ἦταν θαυ¬ματουργά. Μετὰ τὴν σωτηρία τους οἱ Ὀρχομένιοι τὰ ἔθα¬ψαν στὴν ἀγορὰ τῆς πόλης καὶ στὸν τάφο ἔγραψαν:
«Ἄσκρη μὲν πατρὶς πολυλήιος, ἀλλὰ θανόντος
ὀστέα πληξίππων γῆ μινυῶν κατέχει
Ἡσιόδου, τοῦ πλεῖστον ἐν Ἑλλάδι κῦδος
ὀρεῖται ἀνδρῶν κρινομένων ἐν βασάνῳ σοφίης».
Ἡ Ἄσκρη μὲ τὰ πολλὰ σπαρτὰ ἦταν ἡ πατρίδα του,
μὰ ὅταν πέθανε,
δέχθηκε ἡ γῆ τῶν Μινύων, τῶν καλῶν ἱππέων,
τὰ ὀστᾶ τοῦ ῾Ησιόδου, ποὺ σ᾿ ὅλη τὴν Ἑλλάδα
μεγάλη θὰ εἶναι ἡ δόξα του,
ὅσο οἱ ἄνθρωποι κρίνουν μὲ σοφία».
Ὁ Ἡσίοδος εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πρώτους Ἕλληνες ἐπικοὺς ποιητὲς ποὺ μαζὶ μὲ τὸν Ὅμηρο ἀποτελοῦν τὶς πρῶτες σωζόμενες, γραπτὲς πηγὲς τῆς ἑλληνικῆς γραμματείας. Ὁ χαρακτῆρας τῆς ποιήσεώς του εἶναι ἐντελῶς ἰδιαίτερος ἀπὸ τὰ ἔπη καὶ τὰ ποιήματα ἄλλων ποιητῶν καὶ γι᾿ αὐτὸ ὀνομά-σθηκε πατέρας τοῦ διδακτι¬κοῦ καὶ ἱερατικοῦ ἔπους. Ἐνῶ ἀνα¬φέρονται πολ-λὰ ἔργα ἀνή¬κο¬ντα στὸν Ἡσίοδο ἐν τούτοις δύο εἶναι τὰ ποιήματα ποὺ θεω-ροῦ¬νται μὲ σιγουριὰ δικά του: ἡ «Θεογονία» καὶ τὰ «Ἔργα καὶ Ἡμέ¬ραι». Ἐπίσης οἱ «Ἠοῖαι» ἢ «Γυναικῶν Κατάλογος» εἶναι ἔρ¬γο Ἡσιόδειο ἀλλὰ δυστυχῶς ἔχουν διασωθεῖ μόνον ἀπο¬σπά¬σματά του. Ἕνα τέταρτο, ἡ «Ἀσπὶς Ἡρακλέους», ἀπο¬δίδεται μὲν σ᾿ αὐτὸν ἀλλὰ ὑπάρχουν πολλὲς καὶ βάσιμες ἀντιρ¬ρήσεις γιὰ τὴν πατρότητα τοῦ ποιήματος. Γενικὰ ἀναφέ¬ρονται δέκα ἐννέα (19) ἔργα του, τὰ περισσότερα ἐκ τῶν ὁποίων ὅμως, ἐκτὸς τῆς Θεογο-νίας καὶ τῶν Ἔργων, μᾶλλον ἀνήκουν στὴν λεγομένη Ἡσιό¬δεια σχολή.
Θὰ σᾶς πῶ δυὸ λόγια μόνον γιὰ τὴν ΘΕΟΓΟΝΙΑ διότι ὅπως ἀντιλαμβά-νεσθαι τὸ θέμα εἶναι τεράστιο καὶ χρειάζεται μῆνες καὶ χρόνια συνεχοῦς μελέτης. Αὐτὸ τὸ ἔπος τοῦ Ἡσιόδου, εἶναι ἕνα ἔργο τὸ ὁποῖο ἀπε¬τέ¬λεσε τὴν βάσι πάνω στὴν ὁποία θεμελιώθηκε καὶ στηρίχθηκε ὁλό¬κληρη ἡ μετέπειτα ἑλ¬λη¬νι¬κὴ σκέψις. Ὁ Ἡσίοδος ἐπεχεί¬ρησε ἕνα πολὺ δύσκολο ἔργο, διότι θέλη-σε νὰ παραδώσει μὲ ἐπικὸ τρό¬πο τὸ ὑπόβαθρο γιὰ μία πανελλήνια λατρεία καταγράφοντας μία συστηματοποιημένη Κοσμογονία καὶ Θεογονία. Αὐτὸ ποὺ ἔκα¬ναν ἄλλοι ποιητές, ὅπως ὁ Ὅμηρος π.χ., γιὰ τὰ ἀνδρα¬γα¬θήματα καὶ τὴν γενεαλογία τῶν ἡρώων, ὁ Ἡσί¬οδος τὸ κάνει γιὰ τοὺς θεούς. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ μᾶς παραδώσει μία ἐπιστημονικὴ ἄποψι γιὰ τὴν δημι-ουργία τοῦ κόσμου, ἀλλὰ μὲ γλῶσσα καὶ μορφὴ ποιητική. Ὅσο πιὸ πολὺ ὅμως μελετᾶ κανεὶς τὸ ἔπος τόσο περισσότερο ἀνα¬κα¬λύπτει τὸ μέγεθος τῆς ἀξίας του καὶ τὶς μεγάλες κοσμογονικὲς ἀλή¬θειες ποὺ ξαναανακαλύπτονται τώρα μὲ τὴν ἐξέλιξι τῆς ἐπι¬στη¬μης, καὶ πέφτει φῶς στοὺς συμ¬βολισμοὺς τῶν ὀνομάτων καὶ τῶν γεγονότων τοῦ ἔπους.
Τὸ μόνο ποὺ θέλω νὰ προσθέσω ἀκόμη εἶναι ὅτι στὴν Ἡσιό¬δεια Κοσμο-γονία καὶ Θεογονία διακρίνουμε δύο βασικὲς τριπλότητες πάνω στὶς ὁποῖες στηρίζεται ὅλη ἡ ἐκδίπλωσις τῆς δημιουργίας. Εἶναι ἡ βασικὴ τριὰς τῶν κοσμο¬γονικῶν στοιχείων: ΧΑΟΣ – ΓΑΙΑ – ΕΡΩΣ καὶ ἡ βασικὴ τριὰς τῶν Θεογο¬νικῶν στοιχείων: ΟΥΡΑΝΟΣ – ΚΡΟΝΟΣ – ΖΕΥΣ.
Ὅμως ὁ Ἡσίοδος δὲν μᾶς παρέδωσε μόνο τὸ Θεογονικό μας σύστημα. Ὅταν ὁλοκλήρωσε τὸ ἔργο ποὺ τοῦ εἶχε ἀναθέσει τὸ ἱε¬ρατεῖο τῶν ἱερῶν τοῦ Ἑλικῶνος, καὶ παρουσίασε λεπτομερῶς τὴν γενεαλογία τῶν θεῶν, ἀσχολή-θηκε μὲ τὸν ἄνθρωπο. Ἔγραψε τὰ «Ἔργα καὶ Ἡμέρες», ὅπου μᾶς δίνει τὰ γένη τῶν ἀνθρώπων, τὸ χρυσό, τὸ ἀργυρό, τὸ χάλκινο, τὸ ἡρωϊκὸ καὶ τὸ σι-δήρεον, καὶ μέσα σὲ λίγους στίχους ἀποκαλύπτει μεγάλες ἀλήθειες γιὰ τὴν πνευματικὴ καὶ θεϊκὴ καταγωγὴ τοῦ ἀνθρώπου, οἱ ὁποῖες ἀκόμη δὲν ἔχουν ἑρμηνευθεῖ ἐντελῶς.
Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὴν γενεαλογία τῆς ἀνθρώπινης φυλῆς, στὰ Ἔργα καὶ Ἡμέρες, ποὺ γιὰ μένα εἶναι τὸ πρῶτο, παγκοσμίως, φι¬λοσοφικὸ κείμενο, μᾶς παραδίδει ὑψηλὲς φιλοσοφικὲς καὶ συμ¬πα¬ντικὲς ἀλήθειες καὶ μᾶς δίνει, ἐν εἴδῃ καταλόγου, ἕνα συνηθισμένο εἶδος ποίησης τότε, ὅ,τι χρειάζεται ὁ ἄνθρωπος γιὰ νὰ ζήση ὡς ἄνθρω¬πος, δίκαιος, ἐνάρετος, παραγω¬γι¬κὸς καὶ εὐτυ¬χι¬σμένος. Γιὰ νὰ ζήση μέσα στὴν Δικαιοσύνη, στὴν Ἐργασία καὶ στὴν Ἀρετή. Διότι αὐτὲς εἶναι οἱ βασικὲς ἀρχὲς τῆς φιλοσοφίας τοῦ Ἡσιόδου, το-ποθετώντας τὴν Δικαιοσύνη στὸ ὑψηλότερο σημεῖο καθὼς εἶναι τὸ ὕψιστο στοι¬χεῖο ποὺ πρέπει νὰ διέπει τὶς ἀνθρώ¬πινες κοι¬νω¬νίες.
Φρόντισε, ὅπως βλέπετε, αὐτὸς ὁ καλὸς παπούλης μας νὰ ἐφο¬διάσει τοὺς Ἕλλη¬νες μὲ ἕναν κώδικα διαβίωσης, ὁ ὁποῖος ἰσχύει μέχρι καὶ σήμερα. Διότι εἶναι συμβουλὲς καὶ διαπιστώσεις διαχρο¬νικὲς καὶ πανανθρώπινες ποὺ τὶς ἔχουμε πάντοτε ἀνάγκη καὶ περισσότερο σ᾿ αὐτοὺς τοὺς πολὺ δύσκολους καιρούς.
Καὶ γιὰ τὶ δὲν μᾶς ἔχει μιλήσει καὶ μᾶς ἔχει συμβουλεύσει ὁ Ἡσίοδος στὰ «Ἔργα καὶ Ἡμέρες»! Μᾶς μιλᾶ γιὰ τὸ δίκαιο καὶ τὴν ἠθικὴ λέγοντας πὼς πρέπει νὰ πειθαρχοῦμε στὸ δίκαιο καὶ στοὺς νόμους, πρᾶγμα ποὺ πολὺ ἀργότερα τὸ ἔκανε πράξι, πλη¬ρώνοντας μὲ τὴν ζωή του, ὁ Σωκράτης.
Μόνον ἡ δικαιοσύνη μπορεῖ νὰ κάνει μία πόλι καὶ ἕνα ἔθνος εὐτυ¬χι-σμένο μᾶς λέει. Καὶ πὼς ὁ δρόμος τῆς ἀτιμίας εἶναι μὲν εὔκολος καὶ ὀμα¬λὸς ἀλλὰ ἡ Ὕβρις εἶναι ἀσήκωτη ἀκόμη κι ἀπ᾿ τοὺς δυνατούς. Στὸ τέλος πληρώ-νουν ὅλοι, ἀκόμη κι αὐτοί, ποὺ τοὺς θεω¬ροῦμε παντοδύναμους, καθὼς «Δίκη δ᾿ ὑπὲρ Ὕβριος ἴσχει ἐς τέλος ἐξελθοῦσα», (διότι πάντοτε ἡ Δικαιοσύνη ὑπερ¬τερεῖ στὸ τέλος τῆς ἀδικίας καὶ ἀτιμίας).
Ὅπου ἐπικρατεῖ ἡ ἀδικία, συνεχίζει, ὑπάρχουν πολλὲς ἀρ¬ρώστειες καὶ συμφορές. Οἱ γυναῖκες δυσκολεύονται νὰ κάνουν παιδιὰ καὶ οἱ οἰκογένειες μικραίνουν, «οὐδὲ γυναῖκες τίκτουσιν, μινύθουσι δὲ οἶκοι». Μᾶς θυμίζει κάτι αὐτὴ ἡ ρῆσις τοῦ Ἡσιό¬δου; Μήπως αὐτὸ δὲν συμβαίνει στὴν ἐποχή μας; Δὲν ἔχουμε πρόβλημα δημογραφικό; Αὐτὸ εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἐπικρά¬τη-σης τῆς ἀδικίας, λέει ὁ Ἡσίοδος. Νὰ κάτι ποὺ δὲν θὰ περνοῦ¬σε ποτὲ ἀπ᾿ τὸ μυαλό μας καθὼς ὅλοι τὸ θεωροῦμε πρόβλημα ἰατρικό.
Θὰ σᾶς διαβάσω σὲ δική μου ἀπόδοσι τὶ λέει ὁ Ἡσίοδος γιὰ τὴν Δικαιο-σύνη, διότι θέλω νὰ σᾶς μεταδώσω τὸ μεγαλεῖο του:
Μὰ ὅλους σᾶς ἔχει λυγίσει ἡ ἀδικία; ἀνα¬φω¬νεῖ μὲ ἀγωνία ὁ Ἡσίο¬δος καθὼς βλέπει τοὺς συμπολίτες του νὰ ἀκολουθοῦν τὸν στρεβλὸ καὶ ἄδικο δρόμο, αὐτὸν ποὺ ὁδηγεῖ στὴν συμφορά. Κι ἀμέσως, χωρὶς πολλὲς περιστροφές, τοὺς λέει τὶ πρέπει νὰ κάνουν.
Νὰ ὑπακοῦτε στὸ Δίκαιο, τοὺς λέει, εἶναι πρὸς τὸ συμφέρον σας, διότι αὐτὸ πάντοτε ὑπερισχύει τῆς ἀδικίας.
Μὴ νομίζετε ὅτι οἱ ἄνθρωποι ζοῦμε μόνοι μας καὶ ἀνεξέλεγκτοι. Οἱ θεοὶ βρίσκονται ἀνάμεσά μας καὶ παρακολουθοῦν τὶς πρᾶξεις μας. Ἀμέτρητοι ἀπεσταλμένοι τοῦ Διός, τρεῖς μυριάδες πνεύματα ἀόρατα, ἀγαθοποιὰ καὶ μὲ σῶμα ἀέρινο, τριγυρίζουν σ᾿ ὁλόκληρη τὴ γῆ, ἄγρυπνοι φύλακες τῶν ἀνθρώπων καὶ προστάτες τῆς θείας τάξεως.
Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὰ πνεύματα αὐτὰ ὑπάρχει καὶ ἡ ἴδια ἡ Δικαιοσύνη, θεὰ σεβαστὴ ἀπ᾿ ὅλους τοὺς Ὀλύμπιους. Εἶναι τέκνο τοῦ Διός, παρθένα καὶ ἀμόλυντη, ὅπως ἀμόλυντοι καὶ ἀδιάφθοροι πρέπει νὰ εἶναι ὅλοι οἱ δικαστές.
Καὶ κάθε φορὰ ποὺ κάποιος τὴν χλευάζει καὶ τὴν περιφρονεῖ, τρέχει στὸν πατέρα της καὶ καταγγέλλει τὶς ἄδικες κρίσεις τῶν ἀνθρώπων. Δὲν φεύγει, ἄν δὲν ἰκανοποιηθεῖ τὸ δίκαιο.
Ὅμως μαζὶ μὲ τοὺς ἄρχοντες ποὺ τὸ παρα¬βιά¬ζουν, τιμωρεῖ¬ται καὶ ὁ λαὸς διότι ἀνέχεται τέτοιου εἴδους ἀρχό¬ντων· κι ἡ τιμωρία κρατάει μέ-χρις ὅτου τοὺς διώξει καὶ τοὺς ἀντικα¬τα¬στήσει μὲ ἄλλους ἄρχο¬ντες, δί-καιους.
Σκεφθεῖτε πολὺ καλὰ τὰ λόγια μου, λέει ἐπιτακτικὰ στοὺς κυβερ-νῶντες ὁ Ἡσίοδος, ποὺ τοὺς κα¬τη¬γορεῖ συγχρόνως γιὰ ἀπλη¬στία καὶ δωροληψία. Καὶ καταλήγει,
«τὸ μάτι τοῦ Διὸς τὰ βλέπει καὶ τὰ παρα¬κο¬λουθεῖ ὅλα».
Σᾶς θυμίζουν ἀγαπητοί μου κάτι αὐτὰ τὰ λόγια ποὺ ἔλεγε ὁ Ἡσίοδος πάνω ἀπὸ 3.000 χρόνια πρίν; Βλέπετε μήπως τὴν σημερινὴ κατάστασι τῆς πατρίδος μας σ᾿ αὐτὰ ποὺ ἀκούσατε; Βλέπετε πολλοὺς γνωστούς σας; Δυστυχῶς ὁ Ἡσίοδος τὰ ἔχει προβλέψει ὅλα αὐτὰ ποὺ συμβαίνουν σήμερα· ἔχει προβλέψει τὸν πλήρη ξεπεσμὸ τῆς κοινωνίας μας, ὅταν μιλοῦσε γιὰ τὴν καταστροφὴ τοῦ σιδερένιου γέ¬νους, στὸ ὁποῖο δυστυχῶς ἀνήκουμε καὶ ἐμεῖς.
Ἕνα ἄλλο βασικὸ στοιχεῖο, μία ἄλλη προϋπόθεσις γιὰ τὴν εὐτυχία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νὰ ζεῖ μέσα στὴν Ἀρετή. Διαφο¬ρε¬τικὰ λέει δὲν μπο¬ρεῖ νὰ εἶναι εὐτυχισμένος. Οἱ θεῖοι νόμοι θὰ τὸν βροῦν σίγουρα καὶ θὰ δράσουν ἀνάλογα. Διότι ἡ Ὕβρις ἀκο¬λου¬θεῖται πάντοτε ἀπὸ τὴν Νέμεσι. Κανεὶς δὲν ξεφεύγει ἀπ᾿ αὐτὸν τὸν νόμο. Προϋπόθεσις ὅμως γιὰ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν εὐτυχία εἶναι δύο πράγματα:
1. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ ἐργάζεται καὶ
2. Νὰ ἀκολουθεῖ τοὺς θείους νόμους τοῦ Διός.
Μαζὶ λοιπὸν μὲ τὴν Δικαιοσύνη, ἡ Ἐργασία, θεωρεῖται ἀπα¬ραίτητο στοιχεῖο γιὰ εὐτυχία καὶ ἀρετή. Ἐμεῖς δυστυχῶς, αὐτὴ ἡ παρακμιακὴ κοινω-νία ποὺ κατασκευάσαμε, στεροῦμε ἀπ᾿ τὰ παιδιά μας τὸ δικαίωμα στὴν ἐργασία, μὲ τὴν ἀνεργία νὰ ξεπερνᾶ καὶ τὸ 30% στοὺς νέους, καὶ ταυτόχρονα τοὺς στεροῦμε τὴν εὐτυχία καὶ τοὺς ὁδηγοῦμε στὴν καταστροφή. Κι ἀφοῦ καταστρέφουμε τὸ μέλλον τῆς χώρας καταστρέφουμε καὶ τὸ παρόν. Πιστεύω νὰ ἀντιλαμβάνεσθαι πόσο ἐγκληματικὸ εἶναι αὐτὸ ποὺ κάνουμε. Θὰ σᾶς διαβάσω πάλι σὲ δική μου ἀπόδοσι τὶ λέει ὁ Ἡσίοδος γιὰ τὴν Ἐργασία, διότι ἀξίζει νὰ τὸ ἀκούσουμε ὅλοι:
Ὦ! Πέρση, λέει στὸν ἀδελφό του, πρέπει νὰ κοπιάσεις καὶ νὰ ἱδρώσεις γιὰ νὰ ἀποκτήσεις κάτι.
Εἶναι ὁ μοναδικὸς τρόπος γιὰ νὰ ὁδηγηθεῖς στὴν ἀρετή. Πρέπει νὰ ἐργασθεῖς καὶ νὰ ἀγωνισθεῖς, γιὰ νὰ γίνεις ἐνάρετος. Ἡ ἐργασία κατευθύνει τὴν πορεία τοῦ ἀνθρώπου καὶ διαμορφώνει ὄχι μόνον τὴν ὑλικὴ καὶ οἰκονομική του κατάστασι, ἀλλὰ καλλιεργεῖ ταυτόχρονα, ἐπὶ τῷ καλῷ, καὶ τὴν ὅλη ὑπόστασί του.
Τὰ ἀγαθὰ ποὺ ἀπεκτήθησαν μὲ ἁρπαγή, μὲ κλεψιὰ καὶ ἀπάτη φέρνουν καταστροφή. Αὐτά ὅμως ποὺ ἀποκτᾶς μὲ τὴν εὐλογία τῶν θεῶν, μὴ πα-ραβιάζοντας δηλαδὴ τοὺς θείους νόμους, εἶναι πολύ προτιμώτερα, διότι εἶναι «θεόσδοτα». Αὐτὴ εἶναι μία ἀλήθεια αἰώνια ποὺ τὴν ξεχνοῦν οἱ ἄνθρωποι κι ὅταν φθάσει ἡ ὥρα τῆς πληρωμῆς γιὰ τὶς ὕβρεις ποὺ ἔχουν διαπράξει, τὰ βάζουν μὲ τὴν μοῖρα τους.
Μὲ δύο τρόπους μπορεῖ κάποιος ν᾿ ἀδικήσει. Εἴτε μὲ τὴν βία, μὲ τὴν δύναμι τῶν χεριῶν του, βασανίζοντας, ἁρπάζοντας καὶ κλέβοντας, εἴτε μὲ τὸ ψεῦδος, μὲ ὡραῖα ψεύτικα λόγια, ἐπιορκούμενος, συκοφαντώντας, ἐξαπα¬τώντας καὶ δελεάζοντας τοὺς ἀφελεῖς ποὺ προσδοκοῦν κάποιο κέρδος.
Τότε εἶναι ποὺ ἡ Ἀναίδεια ξεπερνᾶ τὴν Αἰδώ.
Ξεχνοῦν ὅμως οἱ ἄνθρωποι ὅτι εὔκολα οἱ θεοὶ φθείρουν καὶ ἀφα¬νίζουν τὶς οἰκογένειες τῶν ἄδικων ἀνθρώπων καὶ πὼς τὰ πλούτη τους ἔχουν μικρὴ διάρκεια. Ξεχνοῦν εὔκολα οἱ ἄνθρω¬ποι πὼς ἡ Ὕβρις ἐπιφέρει τὴν Ἄτη, καὶ στὸ τέλος τὴν Νέμεσι.
«Μὴ κακὰ κερδαίνειν· κακὰ κέρδεα ἶσ᾿ ἀάτῃσι», συμβουλεύει ὁ Ἡσίοδος· δηλαδὴ μὴν κερδίζεις μὲ ἄτιμο τρόπο. Τὰ κέρδη αὐτὰ εἶναι ἴδια μὲ τὶς καταστροφές.
Μᾶς καθοδηγεῖ ὅπως βλέπετε ὁ Ἀσκραῖος ποιητὴς στὴν κοινωνική μας συμπεριφορά, καὶ μᾶς μιλᾶ γιὰ τὴν ἀξία τῆς λιτότητος, γιὰ τὴν ἐργασία ποὺ ποτὲ δὲν εἶναι ντροπή, ἀντίθετα μὲ τὴν ἀργία ποὺ εἶναι ντροπή, καὶ λέει πὼς τὸ ἄτιμο κέρδος φέρνει πάντα συμφορά. Νὰ κάτι ποὺ ἔχουμε ξεχάσει ὅλοι μας.
Μᾶς μιλᾶ γιὰ τὸν ἀπαραίτητο καθημερινὸ ἀγῶνα ποὺ πρέπει νὰ δίνουμε γιὰ τὴν ἐπιβίωσί μας, καὶ μᾶς λέει π.χ. γιὰ τὶς σχέσεις ποὺ πρέπει νὰ ἔχουμε μὲ τοὺς γείτονές μας καὶ γενικὰ μὲ τοὺς ἄλλους.
Μᾶς ἐπισημαίνει πὼς μία ὁλόκληρη πόλις, ἕνα ὁλόκληρο κράτος, μπορεῖ νὰ πάθει μεγάλες συμφορὲς ἀπὸ ἕναν καὶ μόνο κακό, ἄδικο καὶ διεφθαρμέ-νο πολίτη, διότι ὁ Ζεὺς ποὺ ὅλα τὰ βλέπει δὲν συγχωρεῖ τέτοιες συμπεριφο-ρές, «πολλάκι καὶ ξύμπασα πόλις κακοῦ ἀνδρὸς ἀπηύρα, ὅς κεν ἀλιτραίνῃ καὶ ἀτάσθαλα μηχανάαται».
Τὶ μᾶς λέει δηλαδή, πὼς εἶναι χρέος μας νὰ μὴν δείχνουμε καμμία ἀνοχὴ στοὺς κακούς, στοὺς ἄδικους καὶ στοὺς διεφθαρμένους, στὰ λαμόγια ὅπως τοὺς ἀποκαλοῦμε σήμερα, ἀλλά νὰ τοὺς καταδεικνύουμε, νὰ τοὺς καταγγέ-λουμε καὶ νὰ τοὺς παραδίδουμε στὴν δικαιοσύνη. Διαφορετικὰ θὰ ὑποφέρουμε ὅλοι μαζὶ καὶ ἡ τιμωρία θὰ πέσει ἐπὶ δικαίων καὶ ἀδίκων. Αὐτὸ ἀκρι-βῶς ποὺ συμβαίνει σήμερα στὴν δύστυχη πατρίδα μας.
Δυστυχῶς ὁ χρόνος εἶναι περιορισμένος, γι᾿ αὐτὸ θὰ σταματήσω ἐδῶ, ἂν καὶ ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε ὑπάρχουν πάρα πολλὰ ἀκόμη νὰ εἰπωθοῦν. Ἐλπίζω νὰ κατάφερα νὰ σᾶς δώσω ἕνα τμῆμα ἀπὸ τὴν ἀνυπέρβλητη σοφία τοῦ Ἡσιόδου, αὐτοῦ τοῦ μεγάλου φιλοσόφου, θεολόγου, μύστη καὶ ποιητή, ποὺ μᾶς τὸν ἔκρυψαν καὶ οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς δὲν τὸν εἴχαμε κἄν ἀκούσει. Κανένας πανεπιστημιακὸς δὲν τὸν διδάσκει πιὰ καὶ κανένας φοι-τητὴς δὲν πῆρε ποτὲ ἐντολὴ νὰ κάνει μία διατριβὴ γιὰ τὸν Ἡσίοδο. Εἶναι καιρὸς αὐτὸ νὰ ἀλλάξει καὶ αὐτὸ μπορεῖτε νὰ τὸ κάνετε ἐσεῖς, εἴτε ὡς Σύλλογος εἴτε ὡς Ἄσκρη, εἴτε ὡς εὐρύτερος Δῆμος, καὶ μὲ τὴν βοήθεια τὴν δική μου καὶ τῶν φίλων μου διότι εἶναι μεγάλη ἀνάγκη τὰ λόγια τοῦ Ἡσιόδου νὰ γίνουν πάλι κτῆμα μας.
Πολὺ κυττάζουν μὲ μισὸ μάτι ὅσους ἀσχολοῦνται μὲ τὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα καὶ μελετοῦν τοὺς προγόνους μας. Ὅμως ἐὰν δὲν πάρουμε δυνάμεις ἀπὸ τὶς ρίζες μας ἀπὸ ποῦ θὰ πάρουμε; Οἱ ἀθλητὲς γιὰ νὰ ἐπιτύχουν μεγάλο ἄλμα πηγαίνουν πίσω γιὰ νὰ πάρουν φόρα. Οἱ ἐπιστήμονες γιὰ νὰ ἀνακαλύψουν τὴν λειτουργία τοῦ ἀνθρωπίνου ὄντος πηγαίνουν πίσω στὸ DNA. Ὅταν ὁδηγοῦμε κυττάζουμε πίσω ἀπ᾿ τοὺς καθρέφτες μας γιὰ νὰ πᾶμε ἀσφα¬λέ-στερα μπροστά. Νὰ γιατὶ ἐπιμένω πὼς πρέπει ὁ Ἡσίοδος καὶ ὄχι μόνον νὰ ἐπανέλθουν στὴν Παιδεία μας καὶ στὴν ζωή μας. Γιὰ νὰ ἔχουμε ἕνα ἀσφαλὲς μέλλον.
Σᾶς εὐχαριστῶ.