Το ιερό και όμορφο όρος Ελικώνας ήταν αφιερωμένο στις Μούσες. Τη λατρεία των Μουσών την είχαν μεταφέρει εκεί Θράκες που κα¬τοικούσαν γύρω από τον Όλυμπο πριν την άφιξη των Μακεδόνων (Στράβων 9. 2. 25). Πρώτοι θυσίασαν στον Ελικώνα για τις μούσες και ονόμασαν το βουνό «ιερό των μουσών», ο Εφιάλτης και ο 'Ώτος, οι οικιστές της Άσκρης.
     Ο Ελικώνας εκτείνεται στο νοτιοδυτικό τμήμα του νομού Βοιωτίας, κατά μήκος του Κορινθιακού Κόλπου, από το Νεοχώρι μέχρι το Στείρι, με μήκος 35 περίπου χιλιόμετρα και πλάτος 15έως 20 χιλιόμετρα. Νότια υψώνεται ο κεντρικός Ελικώνας με κυριότερη κο¬ρυφή την Παλιοβούνα (1.748 μέτρα), που είναι και η υψηλότερη του συγκροτήματος. Ανατολικά υψώνεται ο κυρίως Ελικώνας, με κορυφή τη Σημαία και υψόμετρο 1.526 μ. ενώ 1.200 μέτρα ανατολικότερα, σε υψόμετρο 1.401 μ. βρίσκονται τα ερείπια από το βωμό τού Ελικωνίου Διός. Το επίθετο Ελικώνιος διδόταν στις Μούσες, στον Απόλλωνα, στον Ερμή και στον Ποσειδώνα, ο οποίος λατρευόταν ιδιαίτερα στην Βοιωτία. Στις ανατολικές πλαγιές του Ελικώνα ήταν το άλσος των Μουσών, οι οποίες λατρεύονταν εκεί ως Ελικωνιάδες.
     Είναι ένα περίπλοκο ορεινό συγκρότημα από ασβεστόλιθους και φλύσχη, από συμπλεκόμενες μικρές οροσειρές, με ακανόνιστο σχήμα. Ανάμεσα στα βουνά της Ελλάδας ο Ελικώνας ξεχωρίζει για την ευφορία του και για την αφθονία των καρποφόρων δέντρων. Είναι κατάφυτος από δάση με έλατα και βαλανιδιές, από διάφορους θάμνους και ιαματικά φυτά. Οι γραφικές κοιλάδες του και οι καθαρές πηγές του τονίζουν περισσότερο τις μαγευτικές φυσικές ομορφιές του. Κατά την αρχαία παράδοση, το όρος ήταν ευφορότατο, με πυκνή βλάστηση (βαθύδενδρος), ενώ από τη χλωρίδα του απουσίαζαν τα δηλητηριώδη φυτά, με αποτέλεσμα ακόμη και τα φίδια να χάνουν τη δύναμη του δηλητηρίου τους και τα δαγκώματά τους να μην είναι θανατηφόρα. Στον Ελικώνα, όπως άλλωστε στα περισσότερα στοιχεία και φαινόμενα της φύσης, η αρχαία ελληνική τέχνη έδωσε ανθρώπινη μορφή.